Ispod talasa Severnog mora leži davno zaboravljeno kraljevstvo. Poznato kao Dogerlend, to je potopljena zemlja koja je nekada povezivala današnju Veliku Britaniju sa kontinentalnom Evropom.

Ovaj mezolitski pejzaž, izgubljen u dubinama vremena, nudi jedinstven prozor u praistorijski svet. Skrivena ispod talasa je bogata istorija koja prethodi odvajanju Britanskih ostrva od evropskog kopna, otkrivajući civilizaciju koja je cvetala u eri mnogo pre zabeležene istorije.

Poslednjih godina uzbuđenje oko Dogerlenda je dostiglo vrhunac i kako se otkrića gomilaju, njegova istorija se čini relevantnijom za današnju situaciju nego ikada ranije.

Britanska mezolitska Atlantida

Tokom mezolitskog perioda, pre oko 10.000 do 6.000 godina, Dogerlend je bio prostrano prostranstvo koje je povezivalo današnju Veliku Britaniju sa kontinentalnom Evropom. Ovo potopljeno kraljevstvo prostiralo se preko onoga što je danas Severno more i bila je biološki raznolika nizija za koju se veruje da je bila naseljena mezolitskom populacijom.

Sastojalo se od rečnih dolina, estuara i bujnih, valovitih pejzaža. I koliko možemo da vidimo, bio je to pravi Edenski vrt.

Smešten u današnjem basenu Severnog mora, Dogerlend je bio kopneni most nastao usled nižih nivoa mora usled poslednjeg ledenog doba. Prisustvo drevnih rečnih dolina ispod mora svedoči o nekadašnjim živahnim ekosistemima regiona i verovatnom prisustvu ljudskih naselja.

Upravo je to ljudsko prisustvo ono što je toliko uzbudljivo. Veruje se da je Dogerlend bio dom nomadskih lovaca-sakupljača koji su migrirali kako su se menjala godišnja doba, pecajući, loveći i tražeći hranu u bujnom pejzažu Dogerlenda u potrazi za dobrim plodovima poput orašastih plodova i bobica.

Iako je Dogerlend danas možda duboko pod talasima, on je riznica mezolitskih artefakata. Ovaj izgubljeni svet može nas mnogo toga naučiti o najranijim doseljenicima Britanije i njihovom prelasku sa lovačko-sakupljačkog načina života na poljoprivredni.

Pa kako onda tako ogromna kopnena masa nestaje i nikada se više ne vidi? Pa, možda kao upozorenje na stvari koje dolaze, za nestanak Dogerlenda možemo zahvaliti globalnom zagrevanju.

Kako su se temperature zagrejavale i led topio na kraju poslednjeg glacijalnog perioda, ogromne količine vode su se oslobađale, što je izazvalo porast nivoa mora. Istovremeno, samo kopno je počelo da se naginje kako se ogromna težina tog leda opuštala u onome što se naziva izostatičkim podešavanjem. Gotovo poput klackalice dok se nekada ledom prekriveno kopno podizalo, Dogerlend je još dublje tonuo u porast nivoa mora.

Oko 6500. godine pre nove ere, Dogerlend je potonuo do te mere da je britansko poluostrvo bilo potpuno odsečeno od evropskog kopna, a Britanija je postala ostrvo. Sve što je ostalo od Dogerlenda bilo je brdovito područje zvano Doger Benk koje je ostalo ostrvo do otprilike 5000. godine pre nove ere.

U skorije vreme, takođe je postavljena hipoteza da je masivni cunami pogodio Dogerlend oko 6200. godine pre nove ere, poplavivši njegova priobalna područja. Veruje se da ga je izazvalo podmorsko klizište kod obale Norveške poznato kao klizište Storega, ovaj cunami je bio razoran, u osnovi okončavajući njegovu mezolitsku populaciju. Najmanje četvrtina stanovništva Britanije je verovatno bila zbrisana, a ono što je ostalo od Dogerlenda brzo napušteno.

Alternativna teorija umanjuje značaj razaranja izazvanog cunamijem u Storegi. Prema ovoj teoriji, nakon cunamija nivo mora se nakratko vratio u normalu. Tek kasnije, kada je severnoameričko jezero Agasiz puklo, oslobađajući nezamislive količine slatke vode, nivo mora je porastao, poplavivši Dogerlend.

Dokazi o Dogerlendu

Teško je shvatiti da Dogerlend nije samo postojao, već da je u njemu živela velika mezolitska populacija. Na kraju krajeva, istorija je puna legendi o mističnim izgubljenim zemljama i njihovim civilizacijama. Da li je Britanija zaista mogla imati svoju Atlantidu?

Srećom, postoji mnoštvo dokaza koji potkrepljuju ove tvrdnje, a dokaze o postojanju Dogerlenda imamo još od kraja 19. veka. Do 1913. godine, poznati britanski geolog i paleobotaničar Klement Rid proučavao je biljke koje su izvučene sa morskog dna.

Drugi paleontolozi tog vremena proučavali su životinjske ostatke i obrađivali kremene još iz neolitskog perioda koje su pronašli ribari. Knjiga ser Artura Kita iz 1915. godine, „ Drevnost čoveka“, izložila je koliko će region biti važan za arheologe u budućnosti.

Prvi veliki proboj u istraživanju Dogerlenda dogodio se 1931. godine kada je ribarski brod Kolinda slučajno izvukao veliki komad treseta blizu Over Benka, 40 km od obale Norfolka. U tresetu je pronađen ukrašeni bodljikavi vrh jelenjeg roga za koji se veruje da je korišćen kao harpun pre 10.000 do 40.000 godina.

Tokom decenija, iskopavano je sve više nalaza, a savremeni ribari su više puta pronalazili drevne kosti i kremene alate u svojim mrežama koje su datirane na period od pre oko 9000 godina. To je dovelo do sporog rasta interesovanja za ovo područje sve do 1990.-ih, kada je praistorijska arheologinja Brajoni Kols objavila prve spekulativne mape područja koje je nazvala „Dogerlend“. Na osnovu trenutnog reljefa morskog dna Severnog mora, priznala je da su ove mape verovatno netačne, ali je njeno istraživanje inspirisalo sve više britanskih i holandskih arheologa da se pridruže ovom cilju.

Od 2003. do 2007. godine istraživači sa Univerziteta u Birmingemu koristili su seizmičke podatke koje su dobrovoljno obezbedile velike naftne kompanije kako bi napravili digitalni model skoro 46.620 kvadratnih kilometara Dogerlenda. Još uzbudljivije je to što su tokom 2000.-ih otkriveni brojni fragmenti tekstila, vesla, još kremenih alata, pa čak i mezolitski domovi.

Daleko od britanske obale, blizu Holandije, pronađena su neolitska naselja sa udubljenim podovima, kanui, zamke za ribu, pa čak i grobnice. Ronioci su čak pronašli dokaze o praistorijskim šumama u tom području otkrićem sabijenog drveća i grana.

Danas se priča o Dogerlendu ispričava kroz arheološka otkrića i seizmografiju. Neverovatno je pomisliti da je do modernih vremena celokupno njegovo postojanje bilo potpuno zaboravljeno, sa malo dokaza da je Dogerlend uticao na lokalni folklor ili legende. To je gotovo suprotno od Atlantide – generacijama smo nagađali o lokaciji Atlantide, ali nismo ništa pronašli, dok je Britanija imala bukvalno Atlantidu na svom pragu, o kojoj nismo znali ništa.

Za one koji su zainteresovani za Dogerlend, ovo su uzbudljiva vremena, interesovanje je na vrhuncu, a otkrića se stalno gomilaju. Ali neka od ovih otkrića su više nego pomalo zabrinjavajuća.

Istraživači otkrivaju da su klimatske promene koje su potopile Dogerlend analogne onome sa čime se danas suočavamo. Baš kao što su se glečeri koji se tope podigli nivo mora, procenjuje se da bi topljenje ledenih kapa danas moglo uticati na živote milijardi ljudi koji žive u nizijskim područjima. Danas su od nekada prosperitetnog stanovništva Dogerlenda ostali samo ostaci i kosti, sudbina koju bismo trebali pokušati da izbegnemo.

Mr. D. Tovarišić