Tokom 10. i 11. veka, istočne oblasti današnje Nemačke bile su poprište žestokih sukoba između nemačkih feudalnih sila i starosedelačkih slovenskih plemena kao što su Obodriti, Lužički Srbi i Polabljani. U senci širenja Svetog Rimskog Carstva i nametanja hrišćanstva, odigrala se drama nasilne kolonizacije, pokrštavanja i sistematskog uništavanja slovenske kulture. Iako često prećutkivan u široj istoriji Evrope, ovaj proces ostavio je duboke posledice – ne samo u političkoj i etničkoj strukturi regiona, već i u trajnom gubitku jezika, vere i identiteta čitavih naroda.
U periodu od 10. do 11. veka, istočna proširenja germanskih kneževina i kasnije Svete Rimske imperije prema slovenskim teritorijama – naročito Kontinentalnog Severa – dovela su do kompaktnih vojnih sukoba, kolonizacije, nasilnog pokrštavanja i serijskih ubijanja Slovena. Ovaj proces, mada nije bio genocid u savremenom pravnom smislu, nosio je ozbiljan karakter etničkog čišćenja u imenu političke dominacije i religiozne agresije.
Bitka kod reke Raksa (Rehnic) (16. oktobar 955.)
Bitka kod Rakse (Schlacht an der Raxa) ili Bitka kod Rehnica (Schlacht an der Recknitz) bila je bitka koja se odigrala 16. oktobra 955. godine između snaga Otona I i njegovog savezničkog plemena Ruhensa (Rujani) s jedne strane, i Obodritske federacije i njihovih slovenskih saveznikas druge strane, na području današnjeg Meklenburga u severoistočnoj Nemačkoj. Bojište se verovatno nalazilo blizu Ribnic-Damgartena. Nemačka pobeda u ovoj bici usledila je nakon avgustovske pobede nad Mađarima u bici kod Leha i označila je kulminaciju vladavine Otona I. Usledilo je trideset godina mira, koje su se završile Slovenskim ustankom 983. godine, koji je pokrenuo poraz Otona II kod Krotona.
Pozadina bitke:
Herman Bilungovi nećaci, dva saksonska grofa, Vihman Mlađi i Ekbert Jednooki, nezadovoljni svojim ujakom, sklopili su savez protiv njega sa vođama Obodrita, Nakom i Stoignjevom. Međutim, pre nego što su saveznici stigli da okupe snage, vojvoda Herman je napao zemlju Obodrita i opseo grad u kome su se nalazili zaverenici. Ubivši do četrdeset ratnika pred gradskim kapijama i zaplenivši oklop od mrtvih, Herman se povukao.
U aprilu 955. godine, Obodriti su odgovorili na invaziju prepadom na Vojvodstvo Saksonija i opseli grad Kokares. Videvši brojčanu nadmoć neprijatelja, German je naredio onima koji su se sklonili u grad da traže mir svim potrebnim sredstvima. Mir je zaključen pod uslovom da se slobodni ljudi sa ženama i decom popnu na gradski zid nenaoružani, ostavljajući svoje robove i imovinu usred grada. Ali svađa između strana dovela je do bitke u kojoj su svi odrasli muški Sasi izginuli.
Stojgnev je pobegao u šumu, gde ga je ubio nemački vojnik koji je bio izdašno nagrađen nakon što je Otu predstavio odsečenu glavu poglavice. U bici je ubijeno oko 1.100 Sasa, a ranjeno 2.000. Sloveni su izgubili 4.500 mrtvih i ranjenih 2.000. Posle bitke, Stojgnevljeva glava je nabijena na kolac, a sedamsto zarobljenih Slovena je pogubljeno u blizini ovog mesta. Stojgnevljevom savetniku je odsečen jezik i iskopane oči. Vihman i Ekbert su pobegli u Francusku
U opisu hronika navodi se masakr nad “svim odraslim muškarcima” u slovenskim naseljima, dok su žene i deca odvedeni u ropstvo.
Iako vojno ova pobeda jeste represija protiv pobunjenih slovenskih vojnih frakcija, pratila ju je masovna smrt civila kod najvećih neprijatelja, što asocira na represivnu, etnički motivisanu akciju.
Veliki slovenski ustanak (983.)
Posle političkih i verskih uticaja na stanovnike istočnih marki, izbila je narodna pobuna: Sloveni u pojasu Istočne marke (Obodriti, Ljutiči, Vendi i drugi) izvršili su veliki ustanak 983. godine. U slovenskom ustanku 983. godine, plemena polapskih Slovena, Vendi, Ljutići i Obodriti, koja su živela istočno od reke Labe u današnjoj severoistočnoj Nemačkoj, zbacila su pretpostavljenu otonsku vlast nad slovenskim zemljama i odbacila hristijanizaciju pod carem Otonom I.
Naime, Slovenski narodi između Labe i baltičke obale bili su osvojeni i nominalno preobraćeni u hrišćanstvo u pohodima nemačkog kralja Henrija II Ptičara i njegovog sina Otona I, koji je 962. godine krunisan za cara Svetog rimskog carstva. Oton je prethodno pobedio savez plemena Obodrita i Circipana u bici na Raksi 955. godine. Osvojeno područje istočno od nemačkog vojvodstva Saksonija je prvobitno bilo organizovano u okviru ogromne saksonske Istočne marke pod markgrofom Gerom, ali je podeljeno na manje marke nakon njegove smrti 965. godine.
Da bi stabilizovao svoju vladavinu, Oto je promovisao preobraćenje slovenskog stanovništva, osnovavši episkopije Havelberg i Brandenburg 948. godine, a zatim i Magdeburšku nadbiskupiju 968. godine, koja je posebno sprovodila aktivan misionarski rad.
Godine 981. umro je nadbiskup Adalbert Magdeburški, apostol Slovena, a njegov naslednik Gisilher morao se boriti sa otporom magdeburškog kaptola. Podržao ga je car Oto II, koji je, međutim, bio u kampanji u Italiji, gde je pretrpeo katastrofalan poraz protiv sicilijanskih Kalbida u bici kod Stila 982. godine i umro sledeće godine, a da se nije vratio u Nemačku, ostavljajući svog maloletnog sina Ota III pod tutorstvom carica Teofane i Adelaide od Italije.
Dok su postojali unutrašnji nesporazumi u Svetom rimskom carstvu, slovenske snage predvođene Ljutićima su se pobunile i proterale političke i verske predstavnike Carstva. Počevši od slovenskog svetilišta u Retri, episkopsko sedište Havelberga 29. juna 983. godine je okupirano i opljačkano, a zatim Brandenburg tri dana kasnije i brojna naselja do reke Tanger na zapadu. Prema savremenom hroničaru Titmaru iz Merzeburga, Obodriti su se pridružili Ljutićima, opustošili manastir Svetog Lavrentija u Kalbeu u Saksoniji, episkopiju Oldenburg u Holštajnu, pa čak i napali Hamburg.
Brzo okupljena saksonska vojska uspela je da zadrži Slovene samo iza Labe. Severna marka i Bilungska marka su izgubljene. Lužička marka, kao i susedne marke Cajc, Merzeburg i Majsen na jugu nisu učestvovale u ustanku.
Posledica: dvadesetogodišnja pauza u nemačkom usponu ka istoku – uz uništenje preko 10 novosvešteničkih episkopija i vraćanje oblasti pod Slovene. Od 985. godine, nekoliko kneževa Carstva je sprovodilo godišnje pohode zajedno sa hrišćanskim poljskim kneževima Mješkom I i Boleslavom Hrabrim kako bi pokorili područje, međutim, ovi pohodi nisu bili uspešni. Godine 1003. kralj Henri II od Nemačke pokušao je drugačiji pristup: udružio se sa Ljutićima i poveo rat protiv Boleslava. Ovo je stabilizovalo nezavisnost Ljutića i osiguralo da područje ostane pod vlašću polabskih Slovena i da nije hrišćanizovano do 12. veka.
Neposredne posledice ustanka bile su gotovo potpuno zaustavljanje daljeg nemačkog širenja na istok tokom narednih 200 godina. Veći deo vremena, dijeceze Brandenburg i Havelberg postojale su samo u titularnom obliku, a biskupi su boravili na kraljevskom dvoru. Tek u 12. veku, nakon Vendskog krstaškog rata 1147. godine i osnivanja markgrofovije Brandenburg pod askanijskim princom Albertom Medvedom 1157. godine, obnovljena su naselja istočno od Labe; a zatim i severne zemlje Meklenburga, gde se nakon nekoliko godina borbe protiv obodritskog princa Niklota, njegov sin Pribislav 1167. godine proglasio vazalom saksonskog vojvode Henrija Lava.
Ovaj ustanak je bio odgovor na prisilna pokrštavanja i pljačke domova. Cilj: očuvanje političke i verske autonomije.
Slovenski ustanak 1066. godine
Slovenski ustanak iz 1066. godine bio je paganska reakcija na širenje hrišćanstva među Obodritima. Bio je to treći od tri velika paganska ustanka među Zapadnim Slovenima protiv hrišćanstva i njegovih nemačkih pristalica nakon ustanka iz 983. i ustanka iz 1018. godine. Bio je najefikasniji od ta tri.
Počelo je atentatom na obodritskog princa Gotšalka 7. juna 1066. godine. Ovo se dogodilo u Lencenu na Labi. Prema Adamu iz Bremena, sveštenik po imenu Ipo je „žrtvovan na oltaru“. Ubijeno je i nekoliko drugih sveštenika i laika. U Raceburgu je 15. jula monah po imenu Ansver kamenovan do smrti. Gotšalkova udovica, Sigrid, proterana je iz Meklenburga gola zajedno sa ostalim hrišćanima. Ona i njen sin, Henri, sklonili su se na dvor svog oca, Svena Estridsena.
Episkop Jovan od Meklenburga je zarobljen u tom gradu i zadržan za poseban trijumf. Bio je pretučen i vođen kroz razne gradove da bi mu se rugali pre nego što su mu u Retri odsečene ruke, noge i glava. Prema Adamu, njegovo telo je bačeno na ulicu ili možda na trg ispred hrama. Njegova glava je pričvršćena za stub i ponuđena bogu Radigastu 10. novembra 1066. godine.
Pobunjenici su odbacili Gotšalkovog najstarijeg sina, Budivoja, za kneza i umesto njega izabrali Kruta. Budivoj je povratio svoj presto uz pomoć saksonskog vojvode Ordulfa.
Kolonizacija i germanizacija
- Od 10. do 12. veka, nemački privrednici i zemljoradnici naselili su se u bivšim slovenskim regionima (npr. Wagria, Lužica i Severni Meklenburg) .
- Veća pokrštavanja su bila praćena prinudnom Saksonskom supremacijom (margrafovi, nemački zakoni, katolička crkva).
- Postoji procena da do 25% istočno-nemačkog stanovništva danas ima slovenske genetske korene (R1a haplogrupa).
Na sledećoj tabeli vidimo da svaki četvrti savremeni Nemac u istočnoj i severnoj Nemačkoj ima slovensko poreklo; svaki deseti u ostalim delovima. Asimilacija Slovena je počela oko 10. veka, ali se završila tek oko dvanaestog. Istorija poznaje ove događaje kao Vendski krstaški rat.
Konačni sunovrat i sažimanje
| Događaj | Posledica |
| Obodritski pregovori 1167. | Princ Pribislav postaje vazal Hajnriha Lava: kraj samostalnosti Obodrita |
| Gubitak polabičkog jezika | Jezik nestaje u 19. veku kao rezultat vekova germanizacije |
| Slovenske tradicije | Hrišćanski kult preuzima slovenske mitove, ali bez istinskog etničkog nasledstva |
Zaključak
Iako se ne može govoriti o modernom genocidu, ovaj niz događaja predstavlja etničko očišćenje u službi političke dominacije i ekspanzionističke verske politike. Rezultirao je:
- Sistematskim ubijanjem i ropstvom stanovništva;
- Prinudnim pokrštavanjem narodnih vođa i lokalne elite;
- Dolaskom nemačkog življa i institucija na preostale teritorije;
- Trajnom germanizacijom koja je potkopala inostrana etnička jezgra.
Sloveni istočne Nemačke, kao narodna zajednica, praktično su nestali kao politički i kulturni entitet do kraja XIII–XIV veka. Njihov trag ostaje samo u arheološkim nalazima, retkim dokumentima i jezičkim ostatcima.
Mr. D. Tovarišić
3. oko online - Neverovatno, ali istinito 