U vremenu kada se svet suočava sa sve većim izazovima individualizma, otuđenja i slabljenja kolektivnog duha, u seni svakodnevnih vesti pojavljuje se zanimljiv društveni fenomen – obnova interesa za stara, ali nezaboravljena društva čija je svrha bila mnogo više od pukog okupljanja. Među njima posebno se ističe Društvo Soko, čiji istorijski značaj, kulturna težina i duhovna ostavština nadilaze obične okvire organizovanog vežbanja ili rekreativnog okupljanja.

Društvo Soko nije samo ime – to je simbol. Simbol narodnog preporoda, fizičke kulture, rodoljublja i bratstva među slovenskim narodima.

Istorijski koreni: Od čeških gora do balkanskih ravnica

Sokolski pokret nastao je sredinom 19. stoleća u Pragu, kao reakcija na kulturno i političko potlačivanje Čeha pod Habsburzima. Miroslav Tyrš i Jindřich Fügner, utemeljitelji prvog sokolskog društva 1862. godine, smatrali su da fizička spremnost naroda nije samo pitanje zdravlja, već i nacionalnog ponosa. Uskoro se sokolski ideal proširio po celom slovenskom svetu – najpre po Austro-Ugarskoj, a zatim i po Kraljevini Jugoslaviji, gde je Društvo Soko doživelo svoj procvat.

U Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Sloveniji, “sokoli” nisu bili samo sportisti. Oni su bili učitelji, studenti, seljaci, radnici – ljudi koji su verovali da se jačanjem tela jača i duh, a time i nacija. Njihove su uniforme, koraci u povorci, javni nastupi i sportske smotre bile manifestacije jednog šireg cilja: očuvanja identiteta i zajedništva.

Da bismo razumeli značaj Društva Soko, moramo se vratiti u srce 19. veka – vreme u kojem Europa bruji od ideja narodnog buđenja, nacionalnih identiteta i borbe protiv imperijalnih struktura. U toj istorijskoj klimi, 1862. godine, u tadašnjoj Austro-Ugarskoj Monarhiji, nastaje prvi “Sokol” – društvo za fizički odgoj, ali s mnogo širim ciljevima. Utemeljitelji, dr. Miroslav Tyrš i Jindřich Fügner, bili su vođeni idejom da telesno zdravlje i moralna snaga idu ruku pod ruku, te da se kroz organizovano vežbanje može ojačati kolektivna svest jednog naroda.

Naziv “Soko” odabran je simbolično – soko je ptica slobode, brzine, oštrine vida i snage. Taj simbol postaje nosilac poruke: narod koji želi biti slobodan mora biti snažan, organizovan i prosvećen. Pokret se vrlo brzo širi među slovenskim narodima u Habsburškoj Monarhiji, gde budi osećaj nacionalnog dostojanstva, naročito među onima koji su vekovima bili marginalizovani.

U Češkoj, sokolski domovi postaju mesta okupljanja, obrazovanja i političke svesti. Sokoli organizuju parade, gimnastičke smotre i javne nastupe koji nisu bili samo sportske prirode, već su nosili jasne poruke otpora i identiteta. Između redova vežbanja i skladnih pokreta krila se poruka – nacija se ne brani samo puškom, već i kulturom, znanjem i disciplinom.

S vremenom, pokret prelazi granice Češke i počinje se širiti među drugim slovenskim narodima. U Hrvatskoj prvi sokolski odseci osnivaju se krajem 19. veka, ponajpre u Zagrebu, Karlovcu i Osijeku. U Srbiji, koja je tada bila nezavisna kneževina, Soko nailazi na plodno tlo – jer se uklapao u tadašnje ideje narodnog uzdizanja i osamostaljenja. Sokolski domovi niču i u Bosni i Hercegovini, Sloveniji i Vojvodini, često uz snažnu podršku učitelja, sveštenika i građanske inteligencije.

Sokolstvo postaje transnacionalni pokret, no u njemu se istovremeno čuva i razvija specifična slovenska svest. Zanimljivo je da su i žene od samih početaka bile uključene u Soko – iako s određenim ograničenjima, žene su sudelovale u vežbama i kulturnim programima, što je za to vreme bilo izrazito progresivno. Sokolski pokret time nije samo bio korak prema nacionalnom oslobađanju, već i prema društvenoj modernizaciji.

Početkom 20. veka, s osnivanjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije Kraljevine Jugoslavije), pokret dobija institucionalnu podršku. Osniva se Jugoslovenski sokolski savez, koji okuplja sve sokolske organizacije u zemlji, a ideja “bratstva i jedinstva” kroz sport i zajedničke ideale tada dobija svoj najjači institucionalni izraz. Godine 1930.-ih organiziraju se veliki sokolski sletovi, posebno u Beogradu i Ljubljani, s desetinama hiljada učesnika iz cele zemlje. Ti događaji nisu bili samo sportski, već i politički – demonstracija zajedničkog identiteta u doba kad je nacionalna kohezija bila krhka.

No, uspon nije trajao večno. Dolaskom Drugog svetskog rata i kasnijim uspostavljanjem socijalističkih režima u većini slovenskih zemalja, Soko biva potisnut. Komunističke vlasti u Jugoslaviji ukidaju Sokolski savez 1946. godine, smatrajući ga previše “nacionalnim”, “građanskim” i nepodobnim za novi društveni poredak. Sokolstvo pada u zaborav, njegovi domovi postaju društveni centri pod drugim imenima, najčešće DTV Partizan, a dokumenta i spisi završavaju po arhivama, često prećutani ili zanemareni.

Ipak, duh Sokolstva nikada nije potpuno nestao. U pričama starih članova, u školskim spomenicama, u istorijskim knjigama – sokolski pokret ostao je svetionik ideje da zajednica može graditi čvrstu budućnost kroz rad, zdravlje, čast i obrazovanje.

Sokolstvo u Kraljevini Jugoslaviji: Organizacija, uticaj i simbolika

Nakon Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine (od 1929. godine Kraljevina Jugoslavija), sokolski pokret doživljava svoju institucionalnu i ideološku kulminaciju. Nova država, nastala na ruševinama triju carstava – Austro-Ugarskog, Osmanskog i Ruskog – tražila je načine da poveže različite narode, kulture i istorije u jedinstvenu nacionalnu svest. U tom procesu, Jugoslovenski sokolski savez, osnovan 1919. godine, postaje ključna karika u stvaranju ideje „jugoslovenskog jedinstva“.

Sokolstvo je u Kraljevini Jugoslaviji bilo više od sporta. Ono je bilo državni projekat – kulturno-obrazovni pokret s jasno definisanim ideološkim ciljevima. Kraljevska vlast, posebno pod uticajem kralja Aleksandra I Karađorđevića, prepoznala je u sokolstvu potencijal da oblikuje lojalnog, moralno ispravnog i fizički snažnog građanina nove države. Sokolski domovi, kojih je do 1930.-ih bilo više stotina širom zemlje, pretvoreni su u centre društvenog života, često bolje organizovane i opremljene od mnogih školskih ili kulturnih institucija.

Organizacijska struktura

Jugoslavenski sokolski savez bio je strogo hijerarhijski ustrojen, po uzoru na vojnu organizaciju. Na čelu Saveza nalazilo se Glavno starešinstvo sa sedištem u Beogradu. Država je dodeljivala sredstva za gradnju sokolskih domova i organizaciju aktivnosti, a mnogi visoki državni dužnosnici i članovi kraljevske porodice bili su počasni članovi ili pokrovitelji sokolskih društava.

Svaka pokrajina imala je svoj regionalni savez, dok su gradovi i sela imali lokalne podružnice, tzv. “čete” i “župe”. U čete su bili uključeni svi članovi – muškarci, žene, deca – razvrstani po starosnim grupama i stepenu vežbačke spremnosti. Poseban naglasak stavljao se na rad s decom i mladima, koji su kroz sokolske sekcije usvajali temelje fizičke kulture, ali i etičke norme – odanost, disciplinu, poštovanje prema starijima, i, što je posebno važno, odanost državi.

Simbolika i rituali

Sokolska ikonografija u tom je razdoblju bila izrazito bogata: zastave, kape, odore, grbovi, počasni znaci, moto “Bratstvo i jedinstvo”, kao i redovni sokolski pozdravi, oblikovali su jedinstvenu vizuelnu i emocionalnu povezanost članova. Sletovi – masovne smotre sokola iz cele zemlje – bili su vrhunac aktivnosti. Najveći i najpoznatiji među njima bio je Svejugoslovenski slet 1930. godine u Beogradu, organizovan povodom proslave 10 godina ujedinjenja. Na tom događaju učestvovalo je više od 15.000 vežbača, a prisustvovao mu je i kralj Aleksandar lično.

Sokoli su tada izvodili sinkronizovane vežbe, u ritmu muzike i pod strogom koreografijom, često na stadionima ili trgovima. Vežbe nisu imale samo fizički karakter, već su bile istovremeno i političke poruke: prikaz reda, discipline, snage naroda i vere u budućnost zajedničke države.

Uloga u društvu

Osim što su organizovali sportske i kulturne aktivnosti, sokolaši su često pomagali i u kriznim situacijama. Tokom velikih poplava, epidemija i drugih nesreća, sokolska društva organizovala su pomoć, prikupljala sredstva i slala volontere. U mnogim sredinama, sokolski dom bio je središte društvenog života – mesto gde su se držala predavanja, priređivale pozorišne predstave, čitale knjige i raspravljalo o budućnosti zemlje.

Važno je napomenuti da je unutar Sokolskog saveza u Jugoslaviji povremeno dolazilo do napetosti među različitim nacionalnim i ideološkim strujama – osobito između članova koji su insistirali na jugoslovenskom jedinstvu i onih koji su smatrali da se time brišu specifične nacionalne tradicije (npr. hrvatske, slovenačke, srpske). Te su tenzije bile prisutne, ali je centralna vlast često uspešno održavala privid složnosti kroz ideju “bratstva i jedinstva”.

Ključne ličnosti sokolskog pokreta u Kraljevini Jugoslaviji

Sokolski pokret u Kraljevini Jugoslaviji nije bio spontani društveni fenomen – njime su rukovodili pojedinci snažne intelektualne i moralne harizme, često s vojnim, akademskim ili političkim zaleđem. Među najvažnijim vođama bio je dr. Lazar Car, jedan od vodećih ideologa jugoslovenskog sokolstva, koji je u svojim govorima i spisima isticao važnost moralne čvrstoće, telesne izdržljivosti i duhovne povezanosti među Južnim Slovenima.

Stevan Todorović, već ranije poznat po uvođenju gimnastike u obrazovni sistem Srbije, smatran je „ocem sokolstva u Srbiji“ te je imao ključnu ulogu u stvaranju sinteze između češkog modela i domaće tradicije. U Hrvatskoj su važnu ulogu igrali ljudi poput prof. Josipa Šilovića, koji je podsticao obrazovanje i rad s mladima kroz sokolske sekcije. U Sloveniji je, pak, istaknuta bila figura Leonarda Fabjana, koji je nastojao očuvati kulturnu autonomiju sokolstva unutar zajedničkog saveza.

Tokom 1930.-ih godina, mnogi visoki vojni i politički dužnosnici – pa čak i sam kralj Aleksandar I – bili su počasni pokrovitelji ili aktivni članovi sokolskih organizacija. Njihovo pokroviteljstvo davalo je pokretu dodatnu institucionalnu snagu i legitimitet.

Geografsko širenje i broj članova

Sokolski pokret u Kraljevini Jugoslaviji postao je jedna od najvećih društvenih organizacija u državi. Prema dostupnim podacima, 1935. godine u Sokolski savez Jugoslavije bilo je učlanjeno više od 500.000 članova, organizovanih u više od 1.200 društava, podeljenih po župama, četama i sekcijama. Posebna se pažnja posvećivala jednakom razvoju sokolstva i u urbanim i u ruralnim sredinama.

Najveći broj društava nalazio se u Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji, dok su aktivne sokolske jedinice delovale i u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Makedoniji i Vojvodini. Gradovi poput Beograda, Zagreba, Ljubljane, Sarajeva, Novog Sada i Niša imali su velike regionalne centre, dok su u manjim mestima delovale čete i podružnice, koje su neretko služile kao jedina kulturno-sportska okupljališta.

U posebno aktivnim sredinama, sokolska društva sarađivala su s mesnim školama i crkvama, organizujući zajedničke priredbe, procesije i svečanosti. Ta sinergija kulture, vaspitanja i sporta bila je jedan od najvažnijih doprinosa sokolskog pokreta društvenom životu međuratne Jugoslavije.

Arhitektura sokolskih domova: Temelji narodnog duha

Sokolstvo nije ostavilo trag samo u srcima i sećanjima ljudi, već i u arhitektonskom krajoliku Kraljevine. Sokolski domovi, građeni širom zemlje, predstavljali su simbole snage i napretka – svojevrsne „hramove fizičke kulture“ naroda. Njihova arhitektura bila je funkcionalna, ali i monumentalna, često inspirisana neoklasicizmom, modernizmom, pa i narodnim stilovima.

Domovi su se sastojali od velikih dvorana za gimnastiku, svlačionica, biblioteka, čitaonica, pa čak i malih pozoričnih scena. U mnogima su se nalazile prostorije za obrazovne i kulturne aktivnosti, a u većim gradovima i sale za predavanja, filmske projekcije i društvene skupove.

Primeri posebno značajnih objekata uključuju:

• Sokolski dom u Ljubljani (Tivolska cesta) – impresivna zgrada izgrađena 1926. godine u modernističkom stilu, danas zaštićeni spomenik kulture. Arhitektonsko remek-delo u stilu moderne. Danas u funkciji Muzeja novejše zgodovine Slovenije. Bio centar kulturnog života i vežbanja.
• Sokolski dom u Beogradu (danas Dom omladine) – središnji objekat sokolskog pokreta, građen 1933.–1936. godine, u funkciji i danas, ali s izmenjenom svrhom. Impozantna modernistička zgrada s velikom dvoranom, teretanom, čitaonicom, sobama za treninge i kancelarijama Saveza. Danas Dom omladine Beograda. Bio je simbol jedinstva i fizičke kulture cele Jugoslavije.
• Sokolski dom u Zagrebu (Zvonimirova ulica) – elegantna funkcionalistička građevina, danas delom rekreativnog i sportskog centra. Izgrađen 1925. godine, projektovao arhitekt Stjepan Planić. Dom je imao gimnastičku dvoranu, salu za kulturna događanja i biblioteku. I danas služi sportskim udruženjima.
• Sarajevo – Sokolski dom na Mejtašu
  Otvoren 1932. godine. Središte sokolskog delovanja u BiH. U vreme komunizma dom je preimenovan i preuređen, ali postoje inicijative za očuvanje njegove baštine.
• Novi Sad – Sokolski dom u Dunavskoj ulici
  Središte Vojvođanskog sokolstva. Imao je posebno aktivnu dečju sekciju i horove. Nakon rata preuređen za druge svrhe.

Svi ti objekti bili su vidljivi znakovi prisutnosti sokolstva u svakodnevnom životu, a njihova konstrukcija finansirana je kombinacijom državnih sredstava, donacija građana i rada članova – što dodatno potvrđuje duboku društvenu ukorenjenost pokreta.

Godine održavanja velikih sokolskih sletova

Sokolski sletovi bili su vrhunac organizacionog, simboličkog i fizičkog izražavanja pokreta. Ti masovni događaji okupljali su hiljade članova iz cele zemlje (a ponekad i inostranstva), i služili su kao platforma za predstavljanje snage naroda, discipline, kulture i zajedništva.

Najvažniji sokolski sletovi u Kraljevini Jugoslaviji:

• 1910. – Prvi “jugoslovenski” slet u Ljubljani
  Održan u još tada Austro-Ugarskoj, simbolično okupio sokole iz slovenačkih, hrvatskih i srpskih zemalja. Pripremao je teren za buduće jedinstvo.
• 1922. – Slet u Zagrebu
  Prvi veliki slet nakon stvaranja Kraljevine SHS. Hiljade učesnika, naglasak na bratstvu Južnih Slovena.
• 1927. – Slet u Ljubljani
  Pokazna vežba jedinstva pokreta. Održan uz podršku lokalnih vlasti i s međunarodnim gostima iz češkog Sokola.
• 1930. – Svejugoslovenski slet u Beogradu
  Povodom 10. godišnjice stvaranja Kraljevine Jugoslavije. Više od 15.000 vežbača sudelovalo je u impozantnim prikazima na stadionu kod Kalemegdana. Prenos događaja prenošen i preko tadašnjih radio-stanica.
• 1934. – Slet u Sarajevu
  U senci političkih napetosti, ali s jakom porukom jedinstva i međunacionalne saradnje.
• 1935. – Jubilarni slet u Zagrebu
  Posvećen desetleću ujedinjenog sokolstva. Održan u atmosferi sve veće politizacije društva, ali s jasnim kulturnim tonovima. Pamtljiv po velikom sudelovanju ženske sekcije i omladine.

• Četvrti pokrajinski sokolski slet u Subotici 1936. godine:

U subotu, 28. juna 1936. godine, Subotica je bila domaćin jednog od najznačajnijih događaja u istoriji jugoslovenskog sokolstva – Četvrtog pokrajinskog sokolskog sleta. Ovaj slet održan je na novoizgrađenom stadionu, nazvanom Stadion kralja Petra II, danas poznatom kao Gradski stadion Subotica. Stadion je projektovao inženjer Kosta Petrović, a izgradnja je započela 1935. godine. Slet je okupio više od 1.200 učesnika, uključujući sokole, omladinu, vojne jedinice i građane. Program je obuhvatao gimnastičke vežbe, sinhronizovane nastupe, vojne prikaze i kulturne sadržaje. Jedan od najimpresivnijih trenutaka bio je izvođenje sletske scene pod nazivom „Hej, Sloveni“, koju su osmislili Lazar Tešić i Marija Šlezak. Ova scena ostavila je snažan utisak na prisutne. Tokom sleta otvorene su i brojne izložbe, uključujući industrijsku izložbu u Gradskoj kući, istorijsku izložbu „Jugoslovenska Subotica od najstarijih vremena do Trijanonskog mira“ te izložbu narodnih radova i nošnji u Domu Dušana Radića. Među gostima sleta bili su i ruski sokoli pod vodstvom starešina Romana Drajlinga, Viktora Artamanova i načelnika Kambulina. Ovaj slet nije bio samo sportska manifestacija, već i snažna političko-kulturna poruka jedinstva i nacionalne svesti. Simbolički trenutak bio je sadnja Slovenske lipe na Eriovom trgu, gde su predstavnici različitih sokolskih jedinica doneli zemlju iz svojih krajeva. Slet je završio izvođenjem himne „Hej Sloveni“ u izvedbi sokolskog hora iz Radovljice. Ovaj događaj ostao je upamćen kao vrhunac sokolskog pokreta u Subotici i širem jugoslovenskom kontekstu, simbolizujući snagu zajedništva, discipline i patriotizma.

• 1938. – Poslednji veliki slet u Kraljevini Jugoslaviji, opet u Beogradu
  Već u senci predstojećeg rata, ali i dalje grandiozan. Oko 12.000 učesnika, uključujući i goste iz inostranstva. Bio je to poslednji slet pre rata i ukidanja pokreta.

Svi sletovi uključivali su svečane parade, sinhronizovane gimnastičke vežbe, kulturno-umetničke programe, govore sokolskih starešina i odavanje počasti narodnim velikanima i palim borcima. Bili su istovremeno sportski i političko-simbolički spektakli.

Kraj jedne ere

Drugi svetski rat i raspad Kraljevine Jugoslavije označili su kraj zlatnog razdoblja sokolstva. Tokom rata, mnogi članovi sokolskih društava uključili su se u različite vojne i partizanske pokrete, a brojni domovi i simboli sokolstva uništeni su ili preuzeti od strane drugih organizacija. Nakon 1945. godine, novi komunistički režim ukida sokolska društva, a njihovu ulogu preuzima Fiskulturni savez Jugoslavije, pod direktnim nadzorom države. Ideološki neutralna, a često i internacionalistički nastrojena, nova organizacija nije preuzela kulturni i identitetski aspekt koji je Sokol imao.

Više od sporta: Ideologija sokolstva

Sokoli su praktikovali gimnastiku, planinarenje, mačevanje, plivanje, ali i kulturne i društvene aktivnosti. Na sokolskim sletovima – masovnim okupljanjima članova društava iz cele zemlje – izvodile su se koreografirane vežbe koje su simbolizovale harmoniju i kolektivni duh. U to vreme, slogan “U zdravom telu zdrav duh” bio je životna filozofija, a ne samo uzrečica.

Društvo Soko nije imalo političku pripadnost, ali je u svojoj srži nosilo jasan nacionalni naboj. U doba Austro-Ugarske to je bila poruka otpora, u Kraljevini Jugoslaviji poruka jedinstva, a kasnije, pod komunističkom vlašću – simbol koji je morao nestati jer nije bio u skladu s novom ideologijom. Brojna sokolska društva ukinuta su, njihova imovina nacionalizovana, a istorija izbrisana iz udžbenika.

Soko danas: Tiha, ali značajna obnova

U poslednjih nekoliko desetleća, naročito nakon devedesetih, pojavljuje se sve veći interes za obnovu sokolskih društava. U Srbiji, Hrvatskoj, Sloveniji i Bosni i Hercegovini ponovno se osnivaju lokalna društva, obnavljaju se stari domovi, organiziju se radionice i sportske aktivnosti pod imenom “Soko”.

Ono što je nekada bio pokret s hiljadama članova i jasnom infrastrukturom, danas se ponovno gradi, ali u drukčijim uslovima. Moderni sokolaši nisu više samo gimnastičari – oni su čuvari tradicije, entuzijasti, aktivisti i edukatori.

Jedan od vodećih predstavnika ove novije generacije je Sokolsko društvo “Sveti Sava” u Beogradu, koje u svom radu spaja tradiciju sa savremenim vrednostima: organizuju se predavanja, vežbe, ekološke akcije, humanitarne inicijative i aktivnosti za decu i mlade. U Hrvatskoj, obnovljena Društva Soko sarađuju s kulturnim udruženjima i školama, a sve je više interesa i među mladima koji u sokolskom duhu pronalaze alternativu digitalnoj svakodnevici.

Značenje za savremeno društvo

Zašto danas, u 21. veku, ponovno govorimo o Sokolima? Odgovor leži u tome što društva poput Sokola predstavljaju ono što nam sve više nedostaje: zajedništvo, identitet, fizičku prisutnost u stvarnom prostoru, osećaj pripadnosti i brige za zajednicu. U vremenu kada su mnoge tradicionalne veze oslabile, kada se socijalne mreže sele u virtualni prostor, Društvo Soko nudi nešto staro, a istovremeno vrlo novo – povratak čoveku, prirodi i narodu.

Oživljavanje sokolstva nije nostalgičan čin, nego kulturna potreba. Kao što je početkom 20. veka sokolski pokret pomagao u oblikovanju modernih slovenskih naroda, tako i danas može igrati ulogu u oblikovanju odgovornog, zdravog i solidarno orijentisanog građanstva.

Društvo Soko nije relikt prošlosti. Ono je živi podsetnik na to da narodi trebaju temelje zajedništva, osećaj pripadnosti i kulturu koja spaja fizičku, duhovnu i moralnu snagu. Danas, kada se svi tražimo u buci globalizacije, možda nam upravo ti “stari” ideali mogu pomoći pronaći novi smer. Jer, kako je govorio Miroslav Tyrš:
“Snaga naroda ne leži samo u njegovim oružjima, već u njegovim srcima, rukama i umovima.”

Vremenska linija: Razvoj sokolskog pokreta u Jugoslaviji

Godina	Događaj
1862.	Osnivanje prvog Sokola u Pragu (Češka)
1869.	Prvi Soko u Hrvatskoj (Zagreb)
1895.	Osnivanje Sokola u Srbiji (Beograd)
1910.	Prvi jugoslovenski slet u Ljubljani
1919.	Osnivanje Jugoslovenskog sokolskog saveza
1923.	Donošenje Statuta Saveza; ujednačavanje pravila
1930.	Veliki svejugoslovenski slet u Beogradu (10 godina od ujedinjenja)
1935.	Preko 500.000 članova u više od 1.200 društava
1936.	Izgrađen Sokolaški dom u Ljubljani, jedan od najvećih u regiji
1941.	Prekid rada zbog početka rata i okupacije
1946.	Službeno ukidanje Sokola od strane komunističkih vlasti

Sokolstvo u brojkama

1. Broj članova po regijama (1935.)
   1. Srbija: 180.000
   1. Hrvatska i Slavonija: 130.000
   1. Slovenija: 90.000
   1. BiH: 55.000
   1. Crna Gora i Makedonija: 45.000
2. Struktura članstva
   1. Odrasli muškarci: 45%
   1. Odrasle žene: 25%
   1. Deca i omladina: 30%
3. Broj sokolskih domova
   1. Ukupno: 1.250
   1. Novi domovi izgrađeni od 1921.–1941. godine: 740
   1. Uništeni ili nacionalizovani nakon 1945. godine: oko 800
4. Vrste aktivnosti

Gimnastika:

Osnovna fizička obuka i javni nastupi

Atletika:

Trčanje, skokovi, bacanja

⛷️ Skijanje:

U planinskim regijama, posebno Slovenija i BiH

Mačevanje:

Disciplinovana borbena veština

Pozorište:

Kulturne predstave, omladinski dramski ansambli

❤️ Humanitarni rad:

Pomoć siromašnima, dobrovoljna služba, edukacija

Autentični citati iz vremena sokolstva

“Sokol ne gradi samo tijela, nego i duše. U svakom vježbaču mora živjeti brat, građanin, vojnik i mislilac.”
— dr. Lazar Car, 1928., na kongresu Jugoslovenskog sokola

“Kroz naše redove prolazi budućnost naroda. Onaj ko hoće snažnu državu, mora imati snažan narod.”
— Govor kralja Aleksandra I prilikom otvaranja sleta 1930.

“Nema ni Srba, ni Hrvata, ni Slovenaca kad vežbamo. Tada smo samo ljudi – i braća.”
— Izveštaj sokolskog časopisa „Naša snaga“, 1934.

“Gimnastika sokola nije samo tjelovježba, već škola discipline i časti. U njoj se jača duh narodne uzajamnosti.”
— prof. Josip Šilović, 1932., predavanje u Zagrebu

Mr. D. Tovarišić