Na južnim padinama Trebinja, iznad naselja Police, u skrovitoj dolini, prostiru se ostaci zagonetnih zidova. Iako deluju kao obični ruševni ostaci, oni kriju priču koja je vekovima bila skrivena od očiju istraživača, ali i od širih slojeva javnosti. Ovi zidovi, koji ne podsećaju na tipičnu graditeljsku tradiciju iz ovog regiona, postavljaju više pitanja nego što nude odgovora, a istraživači već neko vreme nastoje da razjasne njihovo poreklo, funkciju i značaj. Da li su ti zidovi ostaci drevnih utvrđenja, srednjovekovnih fortifikacija, ili možda deo nečega mnogo starijeg i misterioznijeg?

Zidovi Polica: Neobična arhitektura i nepoznat kontekst

Zagonetni zidovi iznad Polica, smešteni na padinama Trebinja, predstavljaju ne samo arheološku, već i kulturnu enigmu koja je izazvala brojne spekulacije i istraživanja. U ovom regionu, bogatom istorijskim nasleđem, obično se nalaze ostaci gradova, utvrda, crkava i manastira iz srednjeg veka, ali zidovi u Policama razlikuju se od svega poznatog do sada.

Prvo što upada u oči je njihova specifična gradnja – zidovi nisu građeni od običnog kamena, već od velikih kamenih blokova koji su u mnogim slučajevima obrađeni i postavljeni sa velikim umećem, gotovo u savršenoj ravni. Nažalost, zbog vremena i nepovoljnih uslova, većina ovih zidova je sada u delimičnom raspadu, ali ono što je sačuvano može da izazove divljenje svakog posetioca. Ukupno, reč je o nekoliko stotina metara zida, raspoređenih u nekoliko delova, od kojih se neki protežu i do 5 metara visine.

Jedan od najzagonetnijih aspekata ovih zidova je njihov raspored. Iako se može primetiti da su formirani u pravilne linije, ono što još više zbunjuje je njihova orijentacija. Neki istraživači sugerišu da je njihova pozicija usmerena prema određenim astronomski važnim tačkama, što otvara mogućnost da su ti zidovi deo nekakvih ritualnih ili astronomskih konstrukcija, kakve su postojale u antičkim civilizacijama. S obzirom na geografski položaj Trebinja, ovo bi moglo ukazivati na povezanost sa nekim starim narodom, koji je koristio ovakve strukture za navigaciju ili ceremonijalne svrhe.

„Iznad trebinjskog naselja Polica, u gornjem dijelu brda Crkvina, desno od puta za kompleks Hercegovačke Gračanice, a istočno od odvojka staze prema austro-ugarskoj utvrdi Strač, vidljivi su ovi kameni zidovi. Ukupno ih je šest, iako je vidljiv i sedmi koji je prilično razgrađen. Možda postoji i osmi zid uočljiv na jugo-zapadnom krajnjem dijelu ovog kompleksa. Na priloženim satelitskim snimcima označeni su brojevima od 1 do 7 (8?)“, kaže Miro Ilić, amater astronom i amater arheolog.

Hipoteze o poreklu zidova

Iako su istraživanja u početnoj fazi, nekoliko teorija o poreklu i funkciji ovih zidova postalo je predmetom ozbiljnih diskusija među stručnjacima. Jedna od najzanimljivijih hipoteza povezuje ove zidove sa antičkom Ilirskom civilizacijom, koja je bila prisutna na Balkanu pre dolaska Rimljana. Naime, ilirska plemena su bila poznata po izgradnji fortifikacija i utvrđenja, a slični zidovi se nalaze na drugim lokalitetima širom Balkana. Moguće je da su ti zidovi korišćeni kao zaštita od napada ili kao deo većeg sistema komunikacije i trgovine među plemenima.

Međutim, tu se pojavljuje i mogućnost da zidovi iznad Polica nisu samo vezani za Ilire, već da potiču iz perioda Rimskog carstva. Rimljani su takođe bili poznati po gradnji tvrđava i drugih vojnih objekata na Balkanu, i nije isključeno da su ovi zidovi deo rimskih vojnih strategija, možda čak u funkciji odbrane granica ili kontrolisanja trgovačkih puteva koji su prolazili kroz ovu oblast.

Osim toga, postoje i teorije koje ukazuju na mogućnost da su zidovi u Policama deo ranohrišćanske gradnje, povezane sa crkvama ili manastirima koji su postojali u ovom regionu tokom srednjeg veka. Zanimljivo je da na samim zidovima nisu pronađeni očigledni hrišćanski simboli, ali neki istraživači veruju da su to mogli biti ostaci ranih crkvenih objekata, koji su kasnije uništeni ili zapostavljeni tokom vekova.

Astronomske i ritualne teorije

Jedna od najintrigantnijih teorija sugeriše da bi zidovi mogli imati neku vrstu astronomskog ili ritualnog značaja. Naime, položaj zidova, njihov raspored i orijentacija prema određenim prirodnim formacijama, kao i prema izlasku i zalasku Sunca, mogu ukazivati na njihovu upotrebu u svrhu astronomskih posmatranja ili kao deo ritualnih praksi. Takvi objekti, poznati kao megaliti, često su korišćeni za određivanje godišnjih doba, a takođe su mogli imati i religioznu funkciju, povezanu sa obredima vezanim za prirodne cikluse.

U svetlu ovih teorija, zagonetni zidovi iznad Polica mogli bi biti ostaci takvog sistema – trag drevnih naroda koji su tražili duhovnu ili praktičnu povezanost sa prirodnim svetom. Moguće je da su ljudi koji su ih gradili imali specifično razumevanje neba i njegovih kretanja, i da su zidove koristili za praćenje astronomskih fenomena, kao što su solsticiji i ekvinociji.

„Gledano sa zidova, dobije se prividni položaj zalaska Sunca nad ‘gradinom’ na dan početka zime 21. decembar kada je Sunce na najnižoj deklinaciji na nebeskoj sferi“, kaže Ilić, “Nešto slično imamo, ali u kružnom obliku, u Stounhendžu (Stonehenge), monolitnom kompleksu iz neolita (3000 – 2000 p.n.e.) u Engleskoj za kojeg mnogi naučnici vjeruju da je bio religiozni centar obožavatelja Sunca jer je jedan otvor u krugu okrenut prema položaju Sunca na nebu u trenutku početka ljeta, ljetnjem solsticiju. Ovim se potvrđuje da su zidovi u stvari prastara astronomska opservatorija, stara skoro 4000 godina i time najstarija na Balkanu i šire”, uveren je Ilić.

„Ovo bi bila izuzetno važna vijest za arheologiju i arheoastronomiju kako u Trebinju, tako i šire, jer arheološka astronomska orijentacija ovog tipa  ili drevna astronomska opservatorija nije zabilježena na ovim prostorima“, kaže on.  (Arheoastronomija je nauka koja izučava kako su drevni ljudi u prošlosti shvatali pojave na nebu i kakvu su ulogu ove pojave imale u njihovoj kulturi i religiji).

“Interesantno je spomenuti otkriće mr Đorđa Odavića prije 30-ak godina na zapadnoj padini Kučinog brda iznad naselja Aleksina međa. Radi se o pećini u obliku ljudske glave, odnosno dva velika oka do kojih vodi staza sa kamenim stepenicama. Pećina je ispod ove ”gradine” na kojoj se prividno seku usmerenja linearnih zidova sa Polica”, kaže Ilić.

„Može se sugerisati da su drevni stanovnici Trebinja koristeći ovu astronomsku opservatoriju tačno znali dan zimskog solsticija i u toj najdužoj noći, u pećini kao nekom svetilištu vršili određene obrede. Možda i uz ljudske žrtve jer ulaz pećine sliči ljudskoj lobanji, znaku smrti. I kod drugih drevnih naroda i kultura poznata je veza između zimskog solsticija, trenutka najduže noći i smrti, ali i ponovnog rođenja, tj. početka dužeg trajanja dana, čime simbolično započinje novi ciklus života“, zaključio je Ilić 

Istraživanja i dalji koraci

Iako su zidovi iznad Polica u Trebinju već postali predmet interesovanja mnogih arheologa i istraživača, još uvek je potrebno mnogo rada da bi se u potpunosti razjasnile njihove funkcije i poreklo. S obzirom na značaj ovog otkrića, predstoje i dalja arheološka istraživanja, koja uključuju temeljne iskopine i analize ostataka na terenu. Istraživači planiraju upotrebu savremenih tehnologija, poput 3D skeniranja i geofizičkog istraživanja, kako bi stvorili precizniji uvid u strukturu i raspored zidova, kao i eventualne tragove koji bi mogli razjasniti njihovu namenu.

Grad Trebinje i opština Trebinje, sa svojim bogatim kulturno-historijskim nasleđem, pružaju mnoge izazove, ali i mogućnosti za istraživanje. Zagonetni zidovi iznad Polica samo su jedan u nizu dokaza da je ovaj region bio domaćin mnogim civilizacijama i da su tajne prošlosti još uvek prisutne u svakom kamenu koji čini ovu zemlju. Ova misterija, ukoliko se uspešno razjasni, mogla bi biti ključ za razumevanje još neistraženih aspekata naše istorije.

Mr. D. Tovarišić

Foto: Trebinje live