Drevna Grčka je bila rodno mesto zapadne civilizacije, moderne umetnosti, politike, filozofije i još mnogo toga. Da li znamo gde se nalazila? Odgovor nije tako lagan, kao što se obično misli.

Drevna Grčka je bila temelj zapadne civilizacije, od filozofije do umetnosti, književnosti, matematike, politike i još mnogo toga. Nemoguće je zamisliti gde bi svet danas bio bez toga. Ali gde se tačno nalazila antička Grčka? Odgovor je težak, jer je evoluirao i širio se u neviđenim razmerama tokom vekova, na kraju pokrivajući velike delove sveta. U ovom članku biće reči o geografiji antičke Grčke tokom klasične antike, odnosno o periodu koji počinje arhaičnim periodom u 8. veku pre nove ere, odmah nakon kolapsa mikenske civilizacije i takozvanog grčkog mračnog doba. Obuhvatajući ogromnu vremensku skalu od otprilike 800-146. pre nove ere, nastavlja da fascinira i inspiriše podjednako mislioce i naučnike. Hajde da pogledamo obim njene geografije i kako je to doprinelo njenom uspehu.

Stara Grčka je nastala u blizini Egejskog mora

Prva naselja antičke Grčke počela su u zemlji oko Egejskog mora, uključujući grčka ostrva, kopnenu Grčku i duž zapadne obale Male Azije. To je bilo oko 800. godine pre nove ere, period brzog razvoja nakon grčkog „mračnog doba“. Ovdašnji pejzaž je bio prepun planina, a mnoge male zajednice su postavljale farme u dolinama ili na ostrvima, gde su se mogle sakriti u senci ili ostati izolovane od rivala ili osvajača. Svaka od ovih malih teritorija imala je svoje dijalekte i kulturna verovanja.

Doline u blizini Egejskog mora postale su gradovi ili ‘gradovi-države’

Mnogi od dolinskih regiona Egejskog mora evoluirali su u drevne grčke gradove, takođe poznate kao „gradovi-države“ ili polisi. Svaki grad-država je bio strogo teritorijalni i žestoko nezavisan. Planinska geologija zemlje omogućila je divizijama da ostanu donekle bezbedno na mestu, ali mnogi gradovi su takođe utvrdili svoje granice impresivno velikim zidovima kako bi se dodatno zatvorili od spoljnjih napada. Ovi gradovi-države postali su vitalna komponenta drevnog grčkog društva – svaki je sadržavao urbani centar, okolna stambena naselja i selo. Mnogi od njihovih hramova i vladinih zgrada izgrađeni su na vrhu brda, ili akropolja, kao što je Partenon, koji još uvek postoji u današnjoj Atini. Neverovatno, u staroj Grčkoj je naraslo preko 1.000 različitih gradova-država (za sada ih je previše da bismo ih naveli u ovom članku!). Najdominantnije, naseljene i najuspešnije su Atina, Sparta, Sirakuza, Teba i Korint. 

U svom vrhuncu, antička Grčka je pokrivala ostrva širom Sredozemnog mora, Crnog mora i dalje…

Do sredine 8. veka pre nove ere, Grci su uspostavili kolonije širom Sredozemnog i Crnog mora. Granice antičke Grčke prostirale su se u današnjoj Italiji, Francuskoj, Španiji, Turskoj i delovima severne Afrike, šireći se duž priobalnih područja blizu mora. Grčki filozof Platon je jednom zapazio njihov vodeni raj: „Živimo oko mora kao žabe oko jezera. Oko 600. godine pre nove ere grčke kolonije su otišle još dalje, dosežući od obala Španije na zapadu do Kipra na istoku, kao i pokrivajući prostrana područja današnje Ukrajine, Rusije, Egipta i Libije.

Veći deo antičke Grčke bio je u današnjoj Siciliji i južnoj Italiji, u to vreme poznat kao „Magna Graecia“

Sicilija i južna Italija bile su glavni centri za starogrčku kolonizaciju od sredine 8. veka pre nove ere. Toliko je bilo njeno grčko stanovništvo, da je u to vreme prvim Rimljanima bila poznata kao „Magna Graecia“, što znači „velika Grčka“. Neki od razloga za popularnost ove oblasti bili su njeno plodno tlo i veze sa trgovačkim putevima, što je omogućilo da društvo napreduje. Bogata sofisticiranost njihove kulture je inspirisala i uveliko uticala na Rimljane koji kasnije dolaze.

Ova rana civilizacija je na kraju stigla do Bliskog istoka

Nakon smelih osvajanja Aleksandra Velikog, kralja Makedonije, od 336. pre nove ere do 334. pre nove ere, kraljevstvo antičke Grčke je postalo još veće nego ikada ranije, šireći se po istočnom Mediteranu, Egiptu, Bliskom istoku, pa čak i na delove Azije, osvajajući tako velika područja Bliskog istoka. Tamo se grčka kultura spojila sa drevnim istočnim tradicijama, formirajući složeni hibridni stil kulture i društva danas poznat kao helenistički.

Na kraju, Rim je osvojio Grčku 146. pre nove ere, zauzevši njeno mesto u međunarodnom centru pažnje, ali to je sasvim druga priča.

Mr. D. Tovarišić