Neki od prvih gradova na svetu — kao što je Eridu, drevni sumerski grad na mestu koje su ljudi prvi put naselili pre oko 7.000 godina — davno su nestali, a sada postoje samo kao istorijska mesta za arheologiju. Ali, drugi drevni gradovi bili su stalno naseljeni, ponekad kroz periode rasta i opadanja. Pošto je teško precizno odrediti kada je manje naselje naraslo do tačke u kojoj bi se moglo nazvati gradom, rangiranje najstarijih gradova na svetu prema starosti može biti teško. Ali evo 10 gradova koji su često poznati kao među najstarijim stalno naseljenim.
Priča o svetskim gradovima počela je pre više hiljada godina. Kako su ljudi napredovali od lovaca-sakupljača do farme i pripitomljavali biljke i životinje za hranu, počeli su da grade sela u kojima će živeti. Kako je napredak u poljoprivredi omogućio da se prehrani veći broj ljudi, ta sela su postepeno evoluirala u stalne, gusto naseljene i visoko organizovane zajednice koje su postale centri trgovine i kulture.
Mnogi od najstarijih gradova su se nalazili u blizini plodnog poljoprivrednog zemljišta i reka koje su davale vodu, kako za navodnjavanje poljoprivrednih polja, tako i kao sredstvo za transport useva koje su proizvodili na drugom tržištu. Jedna od glavnih lokacija bila je Mesopotamija, region u današnjem Iraku koji se nalazi između reka Tigris i Eufrat, dok su se drugi gradovi u starom svetu razvili duž reka u Egiptu, Indiji i Kini. Kako se trgovina razvijala, obala Sredozemnog mora i okeana takođe je postala poželjna. Najstariji gradovi koji i danas postoje upravo se nalaze ili na obalama Sredozemlja ili blizu reka.
Osnovan 3000. godine pre nove ere, mnogi smatraju da je Damask najstariji stalno naseljeni grad na svetu i nalazi se na Uneskovoj listi svetske baštine. Postao je važan kulturni centar i veliki trgovački grad zbog svog položaja na raskršću Azije i Afrike. Bio je deo helenističke, rimske, vizantijske i islamske civilizacije, od kojih je svaka uticala na nju. Plan grada, mreža koja datira još iz grčkog i rimskog doba, i Velika džamija u njegovom srcu, poslužili su kao model za druge arapske i islamske gradove, prema UNESCO-u. Danas moderni Damask ima oko 2,6 miliona stanovnika.
Jerihon, Zapadna obala, Palestina
Jerihon je još jedan grad koji je verovatno najstariji grad na svetu, star oko 11.000 godina. Nalazi se u dolini Jordana na okupiranoj Zapadnoj obali, a arheološki dokazi su dokumentovali 23 sloja drevnih lokaliteta i civilizacije koje datiraju iz 10. milenijuma pre nove ere. Otkrivene su i drevne ruševine masivnog kamenog zida, što potvrđuje da je Jerihon i najraniji poznati grad sa zidovima na svetu. Danas stanovništvo Jerihona broji nešto ispod 20.000 žitelja.
Fajum, Egipat, nalazi se na reci Nil jugozapadno od Memfisa, a osnovan je oko 4000. godine pre nove ere. Stari Egipćani su ga zvali Šedet, a Grci su ga nazivali Krokodilopolis. Tamošnji Grci su obožavali krokodila poznatog kao Petsuhos, prema kome su se odnosili kao prema predstavniku boga krokodila Sobeka. Drevne ruševine u gradu datiraju iz najmanje 12. egipatske dinastije, između 1938. i 1756. godine pre nove ere, a arheolozi su takođe pronašli ruševine iz ptolemejskog i rimskog perioda.
Danas je moderni Fajum centar trgovine koji je povezan železnicom, kanalom i autoputevima sa drugim delovima Egipta i dom je oko 433.000 stanovnika u 2023.
Arheolozi su pronašli dokaze o ljudskom stanovanju u Bejrutu koji datiraju iz 3000. godine pre nove ere. Grad se takođe pominje u egipatskim zapisima, iako nije postao istaknut grad sve dok nije bio mesto rimske kolonije 14.god. pre nove ere. Rimski Bejrut je jednom preživeo sukcesiju zemljotresa, a kada su ga zauzeli muslimanski osvajači 635. godine, uglavnom je bio u ruševinama.
U srednjem veku, Bejrut je izrastao u napredni lučki grad u kom su trgovali venecijanski trgovci začinima, a kasnije je postao proizvodni centar 1800-ih. Grad je brzo rastao pod francuskom vlašću početkom i sredinom 1900-ih, ali su u drugoj polovini veka etničke i rasne tenzije i ratovi izazivali razaranja od kojih grad tek treba da se oporavi. Danas Bejrut ima 2,4 miliona stanovnika.
Ovaj drevni grad Biblos u Libanu nalazi se na litici od peščara duž mediteranske obale, 40 kilometara severno od Bejruta. Izgrađen je na mestu koje su prvi naselili ribari 6000. godine pre nove ere, prema Unesku. Biblos se razvio u veliki grad tek oko 2.000 godina kasnije, kada je postao važna luka za trgovinu kedra i drugog drveta u Egiptu. Do 1100.god. pre nove ere, Biblos je postao važan grad u Feničanskom carstvu, a u vekovima koji su usledili, grad je postao deo rimskog, vizantijskog, krstaškog i osmanskog carstva. Danas je Biblos jedan od najstarijih gradova na svetu i ima oko 100.000 stanovnika, uključujući mnoge izbeglice iz Sirije.
Tačna starost ovog severnog sirijskog grada nije poznata, ali masovni hram otkriven tamo datira iz ranog bronzanog doba, između 3300. i 2200. godine pre nove ere, prema Svetskom fondu za spomenike. Veruje se da su rani stanovnici izgradili svoje nastambe na brdu u centru modernog grada, što im je dalo poziciju koja je bila lakše branjena od osvajača, a takođe i blizu plodnog poljoprivrednog zemljišta. Do 1800-ih godina pre nove ere, Alep je bio glavni grad amoritskog kraljevstva Jamkada, a u vekovima koji su usledili postao deo Hetitskog, Egipatskog, Mitanijskog i Persijskog carstva. Moderni Alep ima 2,2 miliona stanovnika.
Drevni grad Atina u Grčkoj je neprekidno bio naseljen ljudima od kamenog doba, ali je grad prvi put nastao između 1200. i 1300. pre nove ere kao deo mikenske civilizacije. Atina je izrasla u jedan od velikih intelektualnih i političkih centara antičke Grčke, koji je simbolizovao Partenon, hram boginje Atene, a kog su osvajali i Sparta tokom Drugog peloponeskog rata 400-ih godina pre nove ere i Filip II Makedonski 338. pre nove ere.
Atina je postala veliki grad u Rimskom carstvu, ali i u Otomanskom carstvu, pre nego što je Grčka stekla nezavisnost 1821.god. Danas, antički spomenici poput Partenona, koji je izgrađen u gradskom monumentalnom kompleksu Akropolja, osvajaju savremene turiste od pre 40 godina. Atina je najstariji glavni grad u Evropi od 3,15 miliona stanovnika.
Drugi po veličini grad u Bugarskoj je jedan od najstarijih gradova u Evropi. Ovo mesto je prvi put bilo naseljeno ljudima između 5000 i 6000 godina pre nove ere, ali se tek 2000 godina kasnije razvilo kao naselje u Tračkoj civilizaciji. Drevni grad ima burnu istoriju kada su ga tokom vekova napadali i osvajali Persijanci, Grci, Kelti, Rimljani, Goti, Huni, Vikinzi, krstaši i Osmanski Turci. Danas Plovdiv ima skoro 350.000 stanovnika i veliki je kulturni centar Evrope.
Ovaj drevni grad u južno-centralnoj Turskoj nalazi se na mestu koje je neprekidno naseljeno ljudima između 3000. i 4000. godine pre nove ere. To je mesto tvrđave koju je izgradio vizantijski car Justinijan I 500-tih godina nove ere, a kasnije su ga zauzeli Turci 1183. i tek ranih 1500.-ih god. nove ere postao je deo Otomanskog carstva. Danas ima populaciju od skoro 2,1 milion.
Susa, koja se nalazi u podnožju planine Zagros na jugozapadu Irana, vekovima je neprekidno naseljena ljudima i jedan je od najstarijih gradova na Bliskom istoku. Evoluirao je u veliki grad između 4.000 i 5.000 godina pre nove ere. Arheološko nalazište na ivici modernog grada Šuša sadrži više slojeva urbanih naselja koje uključuju elamitske, partske i perzijske civilizacije, i objavljeno je UNESCO-vom svetskom baštinom. Aleksandar Veliki je zauzeo grad 331. pre nove ere, a nekoliko godina kasnije održano je masovno venčanje na kojima su on i njegovi makedonski drugovi oženili ćerke persijskog plemstva simboličnim povodom. Danas Šuš ima više od 52.000 stanovnika.
Mr. D. Tovarišić
3. oko online - Neverovatno, ali istinito 