Azovsko opsadno sedište je petogodišnja herojska odbrana Azovske tvrđave od strane kozaka u 17. veku, od 1637. do 1642. godine. U proleće 1637.god. 4500 kozaka je zauzelo tvrđavu. Oni su delovali samostalno i nakon zauzimanja tvrđave tražili su od Mihaila Romanova da uklјuči Azov u ​​sastav Rusije. To nije učinjeno, jer bi takav korak doveo do rata sa Otomanskim carstvom. To se nije moglo dozvoliti, budući da je Rusija bila umešana u sukobe na zapadnoj granici države, a takođe se upravo oporavlјala od pustošenja Smutnog vremena. Kao rezultat toga, nakon 5 godina odbrane, poznatog kao Azovsko sedište, tvrđava se vratila Otomanskom carstvu. Ipak, pola veka kasnije ruske trupe su zauzele ovo mesto i u njihovim rukama se nalaze i danas.

Azov je grad u Rusiji u Rostovskoj oblasti. Nalazi se na reci Donu svega 7 km udalјen od Azovskog mora. Ušće Dona je uvek bilo važno trgovinsko središte. Početkom 3. veka p. n. e. Grci iz Bosforskog kralјevstva su osnovali tamo koloniju koju su nazvali Tanais (po grčkom imenu za tu reku). Nekoliko vekova kasnije ta kolonija je bila uništena. Kasnije, došlo je do još jedne temelјne destrukcije od strane Gota u 3. veku posle Hrista.

U 10. veku ova teritorija je prešla pod kontrolu Slovena. Kasnije je tatarska Zlatna Horda vladala ovom oblašću, a kasnije će tu đenovlјanski i venecijanski trgovci osnovati svoju koloniju, Tanu. Konačno će Turci 1471. tu stvoriti svoju tvrđavu Azov.

Azovska tvrđava u 17. veku

Do 1637.god. citadela se sastojala od tri linije kamenih zidova (deblјine do 6 m), 11 kula i kamenom popločanog šanca (dubina – 4 metra, širina – 8 metara). Neposredno na ušću Dona, podignute su “specijalne” kule na obe obale reke. Između njih su bili razvučeni lanci koje brodovi nisu mogli da savladaju. Sa ovih kula iz topova je pucano na more. U samoj tvrđavi je do 1637. godine bilo više od dve stotine pušaka. Stalni garnizon Azova sastojao se od 4.000 vojnika.

Azov je bio jedan od glavnih centara trgovine roblјem. Hilјade zaroblјenika koje su Turci i Tatari hvatali u ruskim zemlјama stalno su dovođeni ovde. Odavde su slani kao robovi u Osmansko carstvo, gde su prodavani arapskim i persijskim trgovcima.

Zauzimanje tvrđave od strane kozaka

Kozaci su više puta napadali Azov, opustošivši njegova predgrađa, ali nisu mogli da zauzmu samu tvrđavu. 1625. i 1634. uspeli su da probiju i zidine tvrđave; u prvom slučaju kozaci su digli u vazduh kulu na ušću Dona, a u drugom jednu od kula tvrđave.

Krajem aprila 1637. godine, 4,5 hilјade boraca, među kojima je oko hilјadu lјudi bilo kozaka, ostali su bili Donjeci, opkolilo je tvrđavu. Car i bojari, primivši vest o tome, poslali su krajem maja pomoć: karavan sa barutom, topovima i zalihama. Topova je bilo malo, bili su slabi i mogli su samo da oštete zidove, ali ne i da ih unište. Stoga je presudnu ulogu odigralo kopanje, nakon čega je usledilo potkopavanje zidova. Kozaci su 20. juna zauzeli Azov, oslobodivši 2.000 ruskih robova. Nakon toga, kozačko Azovsko sedište je trajalo 5 godina.

Opsada Azova i početak „stolovanja“

U leto 1638. Krimski kan je, po naređenju turskog sultana, predvodio vojsku kod Azova i opsedao ga. Do tog vremena, kozaci su obnovili oštećena utvrđenja, nakupili namirnice i municiju unutar tvrđave. Do kraja oktobra, pretrpevši niz poraza u borbi prsa u prsa, i ne usuđujući se da krene u opšti juriš, kan je otišao. Propao je i njegov pokušaj da podmiti kozake.

Moskva nije odgovorila na molbe kozaka da preuzmu Azov u ​​rusko carstvo i pošalјu vojsku da brani grad. Na tvrdnje turskog sultana, izražene preko poslanika, kozaci su nazvani „lopovima, za koje se nikako ne zalažemo“; koje sultan ima puno pravo da kazni. Ipak, car i Zemalјski Sabor su poslali veliku količinu baruta i olova na Don. Rusko kralјevstvo nije smelo da uđe u otvoreni rat sa Otomanskim carstvom: rat se vodio na zapadnim granicama, a država se još nije oporavila od Smutnog vremena.

U junu 1641. horde Turaka, kao i krimski Tatari, Čerkezi, Kurdi i drugi sultanovi vazali opkolili su Azov. Ukupan broj trupa bio je, prema različitim izvorima, od 120 do 240 hilјada lјudi. Azov je, pak, branilo do 9 hilјada kozaka, koje je predvodio ataman Osip Petrov.

Faze opsade

Glavne etape bitke, koje su trajale od kraja juna do kraja septembra 1641, bile su:

• Serija napada posle višečasovnog artilјerijskog granatiranja (jun – prva polovina jula)
• „Zemalјski rat“ (jul-avgust)
• Napad u „neprekidnim talasima“ (septembar)

Kao rezultat toga, tvrđava je ozbilјno oštećena. Kozaci su napustili grad i time završili „stolovanje“.

Gubitak prvih linija odbrane

Već u prvoj fazi tvrđava i unutrašnji objekti su teško uništeni. Od 11 kula, samo tri su preživele. Tokom napada turske trupe su pretrpele monstruozne gubitke. Kozaci su isterani sa spolјnih linija odbrane: grada Toprakovo (Toprak-kala) i grada Taškalova (Taš-kala) iza poslednjeg, najjačeg zida đenoveške konstrukcije.

Zemalјski rat

U fazi „zemalјskog rata“ ispod zidina tvrđave postavlјeno je najmanje 17 velikih mina. Ali kozaci su u ovoj veštini bili uspešniji: pravili su kontra-kopanja i inscenirali sabotaže pravo u neprijatelјskom logoru. Dakle, grandiozna eksplozija nagazne mine postavlјene pod zemlјom, „nabijene čaurama“ uništila je do 3 hilјade turskih vojnika u gradu Toprakovu, među odabranim janjičarima.

Još snažnije je bilo potkopavanje zemlјanog bedema. Napravili su ga Turci da granatiraju unutrašnjost kaštela, iznad njegovih zidina. Ova eksplozija se čula 40 kilometara, a udarni talas, brišući sve na svom putu, stigao je čak i do komandantovog šatora i odneo ga. Tokom “zemalјskog rata” dogovorene su još 3 slične eksplozije, manje snažne.

Još jedna uspešna sabotaža bila je zaplena od strane kozaka turskih brodova sa barutom, koji su se nalazili na ušću Dona. Noću su kozaci izašli iz tvrđave podzemnim prolazima, doplivali do brodova, provalili u njih i spalili ih zajedno sa municijom.

Neprekidni napadi

U septembru su Turci prešli na taktiku neprekidnih danonoćnih napada. Računali su na kolosalnu brojčanu nadmoć i iscrplјivanje snaga branilaca Azova. Sveže jedinice su neprestano jurile u napad, dok su se druge odmarale i spremale za napad. Kozaci, kojih je u životu ostalo samo 1-2 hilјade, bili su primorani da se stalno bore. Ali sva 24 napada su odbijena.

26. septembra opsada je ukinuta, a turska vojska se povukla. Ova odluka je usledila zbog ogromnih gubitaka, opasnosti od pobune u vojsci i poteškoća u snabdevanju tako velike vojske.

Kraj Azovskog stolovanja

Pod Azovom su turske trupe izgubile, prema različitim izvorima, od 30 do 96 hilјada lјudi. I moralna šteta je bila kolosalna: vojsku velikog Osmanskog carstva potukli su razbojnici i prosjaci, kako su Turci bahato smatrali kozake.

Krajem oktobra 1641. delegacija kozaka je otišla u Moskvu sa novom molbom da primi Azov u ​​sastav Moskovskog carstva i tu postavi garnizon. Delegacija suverenog naroda, koja je u decembru posetila Azov, izvestila je suverena da je od tvrđave ostalo malo: ona je, u stvari, uništena do temelјa. Januara 1642. Zemalјski sabor je odlučio da ne ratuje sa Turskom i da joj vrati Azov. Kozacima je savetovano da napuste tvrđavu i „vrate se u svoje kurense (kuće)“. U leto 1642. godine, saznavši za približavanje tursko-krimske vojske, kozaci su napustili Azov, digli u vazduh ostatke utvrđenja i odneli sa sobom artilјeriju. Turci su se vratili na ušće Dona i počeli da grade novu tvrđavu. Tu se završila opsada Azovskog sedišta Kozaka. Azov će 1696. konačno zauzeti vojska Petra I, iako je 1643. grad ponovo bio vraćen pod tursku kontrolu.